Bijen zijn ongelofelijk interessante wezens.
Dat geldt natuurlijk ook voor andere dieren, planten en mineralen, maar toch bekleden die bijen een fascinerende plaats op de hiërarchische ladder van schepselen op deze aarde. Het heeft hen een aantal miljoen jaren gekost, maar dankzij de symbiose tussen planten en bijen en meer bepaald door de seksuele relatie tussen bijen en bloemen kunnen er zaden ontstaan en laat dat nu net ons dagelijks brood zijn, op vele vlakken.

Het wezen van de bijen doorgronden is een schier onmogelijke opdracht.
Een kunstwerk daarnaar vernoemen getuigt misschien van een zekere arrogantie.

Het wezen van de bijen proberen te doorgronden kan echter wel helpen om ze te redden.
Dat ze gered moeten worden, hoeft waarschijnlijk geen betoog.

Het was kunstenaar Gunther Mancke die vaststelde dat de natuurlijke raatvorm van bijen verloopt volgens de kettinglijn – dat is simpelweg de lijn die gevormd wordt als we een ketting aan twee punten ophangen en die ontstaat volgens de oerwetten van de zwaartekracht. Aan de hand van deze ontdekking ontwierp hij een bijenkorf, de Weissenseifener hangkorf (Sunhive) die “het wezen van de bij” al heel sterk benadert. Als honingoogst niet prioritair is en we het menselijk ingrijpen zo veel mogelijk reduceren, zijn we nog vrijer in de vormgeving.
Bij de vrije bouw van bijenvolken in open lucht kunnen we in de driedimensionale vorm een menselijk hart herkennen. Die gelijkenis is misschien niet toevallig en het moet gezegd, het getuigt van een ongelofelijke schoonheid. Geen wonder dus dat het inspiratie biedt tot het creëren van een kunstwerk.

Ik ben bij dit werk dan ook vertrokken van een binnenruimte waarin bijen de mogelijkheid hebben om een dergelijke vorm uit te bouwen. Vanuit een groot respect voor het wezen van de bij heb ik gekozen om enkel met natuurlijke materialen te werken. De wilgen waren net gesnoeid en vermits wilgentenen zich lenen tot het vlechten van organische vormen heb ik de binnenmantel opgebouwd met wilgentenen (zie afbeeldingen onderaan).
Jarenlang onderzoek van neurobioloog Thomas D. Seeley hebben aangetoond dat wilde bijen (honingbijen wel te verstaan, of Apis Mellifera) een voorkeur hebben voor nestholtes van ongeveer 40 liter inhoud. Daarmee is de grootte van de binnenruimte bepaald.

Verdere afwerking van de binnenruimte gebeurde met een mengsel van stroleem en biologische koeienstront. Deze materialen laten immers toe organische vormen te maken.
Koeienstront zorgt technisch gezien voor een betere hechting van het pleister op de wilgentenen, maar heeft daarnaast ook veel andere positieve eigenschappen. Het voegt onder andere het aarde-element toe.
Ook in de korfimkerij worden de strokorven aan de buitenzijde ingestreken met koeienstront.

Bijen kunnen zeer goed overweg met temperatuurschommelingen. Zij hebben een zeer vernuftig systeem om het broednest op een constante temperatuur van 36° te houden (merk op dat dit dezelfde temperatuur is als het bloed in ons hart) ook al zijn ze zelf koudbloedig en dit zowel in de winter bij pakweg min 20°C als in de zomer als het 30°C is en meer. Toch is een zekere vorm van thermische isolatie van bijenkasten nuttig omdat ze zo kunnen besparen op de energie die ze erin moeten steken om die temperatuur op punt te houden. Enigszins vergelijkbaar met de natuurlijke holle boom waar er een zekere houtmassa aanwezig is rond het nest die voor de nodige isolatie zorgt.

Daarom heb ik gekozen voor een isolatiemantel van turf (zie afbeelding). Dit materiaal zorgt voor een thermische isolatie, maar zou ook een zekere afschermende werking hebben op elektromagnetische straling.
Want op zeer korte tijd (in termen van wereldgeschiedenis) is het aandeel van elektromagnetische straling in de atmosfeer exponentieel gestegen. De schadelijke invloed op mensen is nog niet bewezen of onderkend maar er zijn zeker al mensen die er last van hebben. Waarschijnlijk heeft het een invloed op het navigatievermogen van trekvogels en zo goed als zeker op insecten en dus ook op bijen; de “verdwijnziekte” wordt in verband gebracht met deze problematiek.

De buitenmantel is onderaan in kalkpleister, opnieuw omwille van de organische mogelijkheden op vlak van vormgeving, en bovenaan in koper.
Koper is één van de weinige natuurlijke materialen waarmee dergelijke vormgeving mogelijk is. Bovendien is het waterdicht en bestendig voor een aantal jaren. Koper is tegelijk ook het materiaal dat gerelateerd wordt aan Venus. Venus en de bijen hebben immers iets met mekaar te maken, op de meeste afbeeldingen van Venus zullen er meestal bijen te vinden zijn.

Bijen hebben een zekere verwantschap met mieren, maar mieren zijn 100% aardewezens terwijl bijen boomwezens zijn; miljoenen jaren hebben zij genesteld in holle bomen. Wederom volgens Seeley liefst op een hoogte van ongeveer 5 meter. Het was dus duidelijk dat “naar het wezen van de bij” ook betekent op een zekere hoogte. Vandaar de keuze voor ophanging in de bomen.

Het mag duidelijk zijn dat deze bijenwoning niet ontworpen is om honing te oogsten. De enige vraag aan de bijen is of we af en toe inkijk mogen hebben in hun wonderlijke bouwsels en deel mogen hebben aan de schoonheid die ze creëren.
Vandaar dat er een kijkvenster is voorzien.

Kan kunst de bijen redden?

Ik ben van mening dat kunst onze wereld al gered heeft sinds het ontstaan van de mensheid.
In dezelfde beweging mogen we hopen dat kunst ook de bijen zal redden.

Nog hulpmiddeltjes om de bijen te redden:

• Pesticiden zijn een groot probleem voor de bijen. Onderneem dus stappen om pesticiden te vermijden, af te bouwen, of te verbieden.
• Er is een tekort aan drachtplanten zeker in voorjaar en najaar.
  Plant of zaai dus bloemen, struiken of bomen en doe dat enkel met biologisch plantgoed.
  Kom op voor biologische landbouw en tegen monoculturen.
• Zet zo veel als mogelijk GSM’s, routers, en andere stralingsapparatuur uit.
  Kom op tegen de steeds maar sterker wordende elektromagnetische netwerken.
• Beschouw honing als een medicijn en niet als een zoetmiddel.
  Verwarm zuivere honing nooit hoger dan 40 °C.
  Idem dito voor de andere bijenproducten zoals stuifmeel, propolis en bijenwas.
  Gebruik deze producten met mate en eerder als medicijn dan als genotsmiddel.
  Koninginnenbrij en bijengif zouden enkel op doktersvoorschrift mogen gebruikt worden.
• Stimuleer een natuurlijke vorm van imkeren, “naar het wezen van de bij” bij wijze van spreken.
• Maak een kunstwerk.

Jef Wynants (Landskouter, juni 2018)